Μαθαίνοντας στους Μαθητές Πώς Λειτουργεί η Τεχνητή Νοημοσύνη

 

Πώς οι Εκπαιδευτικοί και οι Διοικητικοί Μπορούν να Συμβάλουν στη Διαφάνεια της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Εκπαίδευση

Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των μαθητών, παίζοντας ρόλο από την εξατομίκευση των προτάσεων μουσικής έως την υποστήριξη της συγγραφής κειμένων. Σε αυτό το ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να αναλάβουν μια κρίσιμη ευθύνη: να εξοπλίσουν τους μαθητές με την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας αυτών των εργαλείων και της σημασίας τους. Η διαφάνεια στην ΤΝ δεν αφορά μόνο την αποδοχή ή την απόρριψη των εργαλείων αυτών, αλλά την εκπαίδευση των μαθητών ώστε να σκέφτονται κριτικά για τα συστήματα που διαμορφώνουν τον ψηφιακό τους κόσμο και να τα χρησιμοποιούν υπεύθυνα και ηθικά.

Κάνοντας το Αόρατο Ορατό: Η Σημασία της Κατανόησης της Τεχνητής Νοημοσύνης

Η ΤΝ είναι παντού, αλλά συχνά παραμένει αόρατη. Οι μαθητές αλληλεπιδρούν καθημερινά με αλγορίθμους μέσω μηχανών αναζήτησης, συστημάτων προτάσεων και εκπαιδευτικών πλατφορμών, χωρίς να κατανοούν πώς τα δεδομένα διαμορφώνουν αυτά τα αποτελέσματα. Πολλοί νεότεροι μαθητές αντιλαμβάνονται την ΤΝ ως ζωντανή ή ικανή για φιλία. Για αυτό είναι σημαντικό να διδάσκουμε “κάτω από την κουκούλα”: να παρέχουμε στους μαθητές αρκετή κατανόηση για να δουν τι κάνει η ΤΝ πίσω από τις σκηνές, χωρίς να αναμένουμε απαραίτητα να γίνουν μηχανικοί.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως Δημόσιο Αγαθό

 

Προτάσεις για ανοιχτά και ελεγχόμενα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για το δημόσιο συμφέρον

Εισαγωγή: από την τεχνολογία στην ευθύνη

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) δεν είναι απλώς ένα σύνολο εργαλείων, είναι μια νέα μορφή ισχύος που επηρεάζει τη δημοκρατία, την εργασία, την εκπαίδευση, την έρευνα και τη γνωσιακή μας αυτονομία. Αλγόριθμοι «φιλτράρουν» την πληροφόρηση, οργανώνουν ροές πόρων και ολοένα συχνότερα καθοδηγούν αποφάσεις με κοινωνικό αποτύπωμα. Για το δημόσιο συμφέρον, το ζητούμενο είναι σαφές: η ΤΝ να υπηρετεί τα δικαιώματα, τη γνώση και την ισότητα, όχι την επιτήρηση, την εξάρτηση ή την ανισότητα. Ο δρόμος περνά από ανοιχτά και ελεγχόμενα συστήματα: δημόσια, διαφανή, επαναχρησιμοποιήσιμα, προσβάσιμα σε όλους.

Νέες απειλές: συγκέντρωση ισχύος, αυταρχισμός, «κανονικοποίηση» της επιτήρησης

Στον ιδιωτικό τομέα, λίγοι κολοσσοί στις ΗΠΑ και την Κίνα ελέγχουν δεδομένα, μοντέλα και υπολογιστικούς πόρους, δημιουργώντας γνωσιακά ολιγοπώλια. Ο Δείκτης Διαφάνειας των Θεμελιωδών Μοντέλων (FMITI) του Stanford (2024) δείχνει ότι κανένα μεγάλο μοντέλο δεν πληροί ούτε το 50% κρίσιμων κριτηρίων διαφάνειας. Αυτό μεταφράζεται σε συστήματα που δεν είναι εφικτό να ελεγχθεί η ορθότητα των απαντήσεων τους.
Τα παραδείγματα είναι πολλά, ενδεικτικά: το Google Photos ταξινόμησε μαύρους πολίτες ως «gorillas», το σύστημα COMPAS προέβλεπε συστηματικά υψηλότερη πιθανότητα υποτροπής για Αφροαμερικανούς, ενώ οι αλγόριθμοι προτάσεων σε μεγάλες πλατφόρμες ενθάρρυναν ακραίο ή παραπλανητικό περιεχόμενο για αύξηση του χρόνου προβολής. Το αποτέλεσμα είναι ψηφιακή εξάρτηση, μεροληψία και γνωσιακή αποικιοποίηση.

Παράλληλα, η ΤΝ μπορεί να «οπλίσει» αυταρχικές πρακτικές. Η Freedom House καταγράφει μαζική επιτήρηση, «κοινωνική βαθμολόγηση» και αλγοριθμική καταστολή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Xinjiang. Σε άλλα κράτη, συστήματα νόμιμης συνακρόασης μετατρέπονται σε εργαλεία ευρείας παρακολούθησης, ενώ αναπτύσσονται αυτοματοποιημένες επιχειρήσεις επηρεασμού της κοινής γνώμης και κυβερνοεπιθέσεις.
Αλλά και οι δημοκρατικές κοινωνίες δεν είναι άμοιρες: η Έκθεση PEGA του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναδεικνύει κατάχρηση spyware (Pegasus, Predator), ενώ η υπόθεση Big Brother Watch v. UK κατέδειξε ελλείψεις εγγυήσεων στη μαζική επιτήρηση. Στον χώρο του εγκλήματος, η Europol καταγράφει ραγδαία αύξηση deepfakes, «φωνητικής πλαστογράφησης» και χρήσης LLM για παραγωγή phishing και κακόβουλου κώδικα, η ΤΝ μειώνει τα τεχνικά εμπόδια και διεθνοποιεί την απειλή.

Αρχές για ΤΝ προς όφελος όλων

Η δημόσια πολιτική οφείλει να στηριχθεί σε έξι αρχές:

1. Διαφάνεια: Κάθε εφαρμογή που επηρεάζει πολίτες πρέπει να είναι ελέγξιμη, επαληθεύσιμη και κατανοητή.
2. Ανοικτότητα: Δημόσιο χρήμα σημαίνει δημόσιος κώδικας, δεδομένα, μοντέλα και τεκμηρίωση.
3. Λογοδοσία: Ανθρώπινη εποπτεία, τεκμηρίωση και δυνατότητα διόρθωσης βλαβών.
4. Εκπαίδευση & γνωσιακή αυτονομία: Από την παθητική κατανάλωση στην ενεργή κατανόηση και δημιουργική χρήση.
5. Δικαιοσύνη & ισότητα: Αποτροπή μεροληψιών και καθολική πρόσβαση στα ψηφιακά «κοινά».
6. Ψηφιακή ανεξαρτησία: Κυριαρχία σε υποδομές, ενέργεια, δίκτυα, λογισμικό, δεδομένα και πρότυπα.

Τα οφέλη των πλήρως ανοιχτών μοντέλων στη δημοκρατία, εκπαίδευση, υγεία, διοίκηση και έρευνα

Τα πλήρως ανοιχτά μοντέλα (ανοιχτός κώδικας, ανοιχτά βάρη, ανοιχτή τεκμηρίωση και άδειες) ευνοούν τον δημοκρατικό έλεγχο και τη λογοδοσία. Η UNESCO τονίζει ότι η διαφάνεια και η επαληθευσιμότητα είναι θεμέλια μιας ανθρωποκεντρικής ΤΝ.
Στην εκπαίδευση, ο ΟΟΣΑ επισημαίνει πως η ανοιχτή πρόσβαση ενισχύει την κριτική σκέψη και τη συμμετοχική μάθηση. Η UNICEF προωθεί παιδο-κεντρικό σχεδιασμό ΤΝ με διαφάνεια και εποπτεία. Παράδειγμα: το φινλανδικό πρόγραμμα Elements of AI εκπαίδευσε πάνω από ένα εκατομμύριο πολίτες.
Στην υγεία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) ζητά ανεξάρτητη αξιολόγηση και τεκμηρίωση για την ασφαλή χρήση των μεγάλων μοντέλων. Η Σουηδία αναπτύσσει ανοικτά σύνολα δεδομένων για έρευνα στον καρκίνο, επιταχύνοντας την καινοτομία με ελέγξιμους όρους.
Στη δημόσια διοίκηση, το EU Open Source Observatory (OSOR) τεκμηριώνει ότι τα ανοικτά πρότυπα μειώνουν το κόστος και αποτρέπουν το «lock-in». Η Ολλανδία λειτουργεί δημόσιο Μητρώο Αλγορίθμων για πλήρη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων.
Στην έρευνα, η European Open Science Cloud (EOSC) και το Linux Foundation AI προωθούν ανοικτά δεδομένα, βάρη και πρότυπα για επιστημονική αναπαραγωγιμότητα και συνεργασία.

Προτάσεις πολιτικής με βάση το δημόσιο συμφέρον

• Θεσμική εποπτεία & μητρώο αλγορίθμων: Υποχρεωτικό μητρώο όλων των δημόσιων συστημάτων ΤΝ με τεκμηρίωση κινδύνων, σε ευθυγράμμιση με το EU AI Act. Ανεξάρτητη εποπτεία με ουσιαστικές αρμοδιότητες ελέγχου.
• Δημόσιο χρήμα = δημόσια γνώση: Νομοθετική κατοχύρωση ανοιχτών αδειών (EUPL, CC BY, CERN-OHL) για κάθε έργο που χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους.
• Εκπαίδευση για όλους: Μάθημα «Κατανόηση της ΤΝ» στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, επιμόρφωση εκπαιδευτικών σε ανοιχτές τεχνολογίες και ασφαλή εκπαιδευτικά περιβάλλοντα ΤΝ.
• Ψηφιακή ανεξαρτησία του Δημοσίου: Μετάβαση σε ανοιχτό λογισμικό, χρήση PostgreSQL σε βάσεις δεδομένων, διαλειτουργικά APIs, ενίσχυση των ΚΕΠ ως «service desks» για τους πολίτες.
• Ευρωπαϊκή διάσταση & κοινά αγαθά: Συνεργασίες για ανοικτά μοντέλα και υποδομές, και δημιουργία Ταμείου Κοινών ΤΝ για την έρευνα, την υγεία και τον πολιτισμό.

Συμπέρασμα: λογοδοσία, ισότητα, ανοιχτή καινοτομία

Η ΤΝ μπορεί να αποτελέσει το νέο κοινωνικό συμβόλαιο του 21ου αιώνα, εφόσον θεμελιωθεί στη διαφάνεια, την ανοιχτότητα και τη λογοδοσία. Η δημόσια πολιτική οφείλει να διασφαλίζει το δικαίωμα στην ανθρώπινη κρίση, τη γνώση ως κοινό αγαθό και την τεχνολογική κυριαρχία των δημοκρατικών θεσμών απέναντι στην αδιαφάνεια και τον αυταρχισμό.
Το δίλημμα είναι πρακτικό και επείγον: ή η ΤΝ θα γίνει εργαλείο απελευθέρωσης και συμμετοχής, ή μηχανισμός ελέγχου και εξάρτησης. Η επιλογή υπέρ του δημοσίου συμφέροντος απαιτεί δράση, τώρα.

—

Πηγές που αξιοποιήθηκαν για σύνταξη αυτού του άρθρου:

• Stanford CRFM – Foundation Model Transparency Index (2024)
• Freedom House – Freedom on the Net 2023
• Human Rights Watch – How Mass Surveillance Works in Xinjiang (2019)
• WHO – Ethics and governance of AI for health (2023)
• WHO – Guidance for large multimodal models (2024)
• UNESCO – Recommendation on the Ethics of Artificial Intelligence (2023)
• OECD – Artificial Intelligence in Education (2024)
• Europol – Internet Organised Crime Threat Assessment (IOCTA) 2024
• EU OSOR – Open Source Observatory
• Citizen Lab – Predator and Pegasus Investigations
• European Court of Human Rights – Big Brother Watch v. UK (2021)
• European Open Science Cloud (EOSC)
• Linux Foundation AI & Data

Προς έναν “Προσωπικό Δάσκαλο” με Τεχνητή Νοημοσύνη

 

 Παιδαγωγικές και τεχνικές προϋποθέσεις για την εκπαίδευση του μέλλοντος

Οι “έξυπνοι” βοηθοί τύπου Προσωπικός Δάσκαλος δεν είναι απλώς ένα ακόμη ψηφιακό εργαλείο, αλλά μια νέα αρχιτεκτονική μάθησης που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές μαθαίνουν και οι εκπαιδευτικοί καθοδηγούν. Για να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί με παιδαγωγική σοβαρότητα ένας Προσωπικός Εκπαιδευτικός Βοηθός με Τεχνητή Νοημοσύνη, χρειάζονται ξεκάθαρες προϋποθέσεις σε τέσσερις διαστάσεις: σκοπός, παιδαγωγική, δεδομένα και τεχνολογία/διακυβέρνηση.

 1. Ο σκοπός καθορίζει τη μάθηση

Πριν εισαχθεί οποιοδήποτε σύστημα ΤΝ στο σχολείο, πρέπει να απαντηθεί το θεμελιώδες ερώτημα: τι θέλουμε να αλλάξει στον μαθητή; Ο στόχος δεν είναι μόνο οι βαθμοί ή η ταχύτητα απάντησης, αλλά η καλλιέργεια ανθεκτικών δεξιοτήτων — αυτορρύθμιση, μεταγνωστική επίγνωση, περιέργεια και νοηματοδοτημένη κατανόηση. Αν δεν συμφωνηθεί εξ αρχής ποια αλλαγή επιδιώκουμε (π.χ. επίμονη προσπάθεια, καλύτερες στρατηγικές μελέτης, εννοιολογική αναδόμηση), το σύστημα κινδυνεύει να βελτιστοποιεί λάθος στόχους.

Ο Απόλυτος File Converter Για Μετατροπή PDF Σε Word & Μετατροπή Εικόνας/Audio/Video – Ένα Κλικ

 Πόσες φορές χρειάστηκε να μετατρέψετε ένα αρχείο σε άλλη μορφή και δε βρίσκατε το κατάλληλο εργαλείο; Με τη δωρεάν εφαρμογή ανοιχτού κώδικα File Converter, η μετατροπή αρχείων γίνεται παιχνίδι. Με ένα μόνο δεξί κλικ, επιτρέπει τη γρήγορη μετατροπή PDF σε Word, αλλαγή μορφή σε εικόνες, αρχεία ήχου ή βίντεο, και όλα αυτά χωρίς περίπλοκες ρυθμίσεις ή χρονοβόρες διαδικασίες.

Ο καλύτερος File Converter – Open source

O File Converter είναι μια δωρεάν εφαρμογή ανοιχτού κώδικα για Windows, που μας επιτρέπει να μετατρέπουμε αρχεία απευθείας από το δεξί κλικ της Εξερεύνησης των Windows.

Πώς μεγαλώνουμε παιδιά που σκέφτονται; Ποιο μoντέλο παιδείας θα ήταν κατάλληλο στην εποχή των Social Media;

 Κάθε εβδομάδα, η τεχνητή νοημοσύνη απαντά σε ένα ανθρώπινο ερώτημα — ηθικό, φιλοσοφικό ή υπαρξιακό. Οι απαντήσεις ίσως μας πουν κάτι περισσότερο για εμάς παρά για εκείνη.

Ρωτήσαμε : Πώς πρέπει να διαπαιδαγωγούνται τα παιδιά και οι έφηβοι ώστε να αυξάνουν τη δημιουργικότητα και την αγάπη τους για τη γνώση και την παιδεία, να αποδεσμεύονται από την επιρροή των social media χωρίς  όμως να αποξενώνονται από την τεχνολογία;

Το Learn Your Way της Google μετατρέπει τα ψηφιακά βιβλία σε εξατομικευμένες διαλέξεις, διαφάνειες και κουίζ

 Η Google λάνσαρε ένα νέο ερευνητικό πείραμα με την ονομασία Learn Your Way στο Google Labs, το οποίο βασίζεται στο Gemini 2.5 Pro και μετατρέπει τα ψηφιακά βιβλία σε εξατομικευμένο εκπαιδευτικό υλικό.

Όπως αναφέρεται στο Google Research blog, το Learn Your Way είναι ένα σύστημα που δημιουργεί εξατομικευμένες μορφές περιεχομένου από ένα αρχείο PDF. Συγκεκριμένα, μετατρέπει το κείμενο σε διαδραστικό υλικό με εικονογραφήσεις, διαφάνειες με αφήγηση, ηχητικά μαθήματα μέσω διαλόγου (μεταξύ μαθητή και AI), κουίζ ανά ενότητα και νοητικούς χάρτες.

Αυτοί οι έφηβοι από τη Silicon Valley ορίζουν πώς θα μπει η AI στα σχολεία όλου του κόσμου

 Μαθητές στη Σίλικον Βάλεϊ αναλαμβάνουν πρωτοβουλία να καθορίσουν οι ίδιοι –μαζί με γονείς και εκπαιδευτικούς– τους κανόνες χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εκπαίδευση

Σε μια εποχή που η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) επηρεάζει κάθε πτυχή της εκπαίδευσης, από τις εργασίες στο σπίτι μέχρι τη διαχείριση της τάξης, οι μαθητές του Mountain View High School στη Silicon Valley αναλαμβάνουν δράση. Ενώ πολλοί σχολικοί φορείς στις Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν ακόμη να διαμορφώσουν κανονισμούς για τη χρήση του ChatGPT και άλλων AI εργαλείων, εδώ οι ίδιοι οι μαθητές πρωτοστατούν στη συζήτηση.